Andon Kimdir? Kayseri’de İz Bırakan Bir İsim

Romanım “Hey Andon” yayımlandıktan sonra dostlardan, okurlardan sık sık aynı soruyu duydum:
“Andon kimdir? Gerçekten böyle biri var mıydı?”

Evet, vardı. Üstelik Kayseri tarihine derin izler bırakmış bir isimden bahsediyoruz: Andon Rüştuni.

Osmanlı’da Kayseri’de Çalkantılı Yıllar

1890’ların başı… Kayseri’de Hınçak ve Taşnak örgütleri ilk kez ciddi faaliyetlere başlar.

Bazı faili meçhul cinayetler,

Ermeni tüccarlarına yönelik suikastlar,

Bomba yapımı, silahlanma,

Ve en önemlisi: 6 Ocak 1893’te şehrin camilerine, sokaklarına asılan bildiriler…

Bu bildirilerde, Osmanlı’ya karşı İngiltere’ye çağrı yapılır; Sultan II. Abdülhamid ağır hakaretlere uğrar. Padişahın istihbarat ağı (hafiyeler) örgütün planlarını ortaya çıkarmaya başladığı için, Ermeni komitacıların hedefinde artık doğrudan Abdülhamid vardır.

Andon Rüştuni’nin Portresi

İşte tam bu noktada karşımıza çıkar Andon Rüştuni.

Aslen İstanbullu bir Ermeni.

Öğretmenlik yapmış, tiyatroculuğu sayesinde hitabeti güçlü, etkileyici bir karakter.

Yazı kabiliyeti var; İskenderiye’de gazete bile çıkarmış.

İlk kez Kumkapı Olayları’nda adı geçer. Ardından Atina’ya kaçar; çünkü orada İngiliz destekli büyük bir Hınçak merkezi vardır. İngiltere’nin adamı olan Andon, gerektiğinde Rusya’dan da destek alır.

Adana, Develi, Talas, Gesi derken Kayseri çevresinde örgütlenir. Derevenk Manastırı ve Balakise (Belasi) Köyü onun faaliyet merkezleridir. Tehlikeli bulduğu için şehir merkezine pek girmez ama yetiştirdiği adamları sayesinde Kayseri’de de etki kurar.

Büyük Operasyon

1893’te Osmanlı polisi büyük bir operasyon yapar: Aynı gün 1800 örgüt mensubu yakalanır. İçlerinde Andon da vardır.

Mahkeme idam kararı verir.

Osmanlı Meclisi bu cezayı küreğe çevirir.

Abdülhamid Han’ın affıyla ceza 8 yıla düşer.

İlginçtir ki, İngiltere diğer bazı Hınçak liderlerini kurtarmak için Osmanlı’yı tehdit etmiş, hatta Mısır işgalinden söz etmişken, Andon için benzer bir girişimde bulunmamıştır. Böylece Andon, cezasını çekmek zorunda kalmıştır.

Sonrası Meçhul

Andon’un bundan sonraki hayatı sisler içinde… Bazı araştırmalarda, Amerika’ya göç eden Rushdoony Ailesi ile bağlantılı olabileceği ihtimali dile getirilir ama kesinleşmiş bir bilgi yoktur.

📌 Son söz:
Romanıma adını veren Andon, sadece kurgusal bir kahraman değil; Kayseri’nin yakın tarihinde yaşamış, derin izler bırakmış bir figürdür. Onu anlatmak, bir bakıma şehrimizin geçmişteki sancılı dönemlerini de hatırlatmaktır.