Hazarşah Köyü Tarihçesi

Kayseri’nin Bünyan ilçesine bağlı Hazarşah Köyü, adını Orta Asya’dan gelen Hazar Türklerinden alır. Hazarlar, 7. yüzyılda Roma İmparatorları ile iyi ilişkiler kurmuş, Hunlara ve Bulgar Türklerine yakın bir Türk topluluğudur. Bugün Anadolu’nun farklı bölgelerinde de bu isme rastlanır: Elazığ’da Hazar, Bingöl Solhan’da Hazarşah, Tunceli’de Hazeri köyleri bu kültürel izleri taşır.

Koramaz Dağı’ndaki İzler

19. yüzyılda Ağırnas ile Bürüngüz arasında bulunan Arpat Mezrası, Macar (Hazar) hanedan soyundan gelen Arpatların bu bölgeye yerleştiğini göstermektedir. Bu nedenle Anadolu’daki Hristiyanların etnik kökeni üzerine yapılan araştırmalar daha da önem kazanmaktadır. Mimar Sinan’ın akrabalarının isimlerinde Moğolca ve Uygurca kökenli izlerin bulunması, bölgedeki tarihî çeşitliliğin dikkat çekici bir göstergesidir.

Prof. Dr. Reşit Rahmeti Arat ve Prof. Dr. Zeki Velidi Togan, bölgede Kıpçak Türkçesinin izlerini taşıyan yer adlarına dikkat çekmiş, fakat bu yöndeki araştırmalar daha ileriye taşınamamıştır.

Osmanlı Kayıtlarında Hazarşah

Maraş Tahrir Defteri’nde, Hazarşah oymağı Çörmüşek Nahiyesi içinde gösterilmiştir. Kayda göre köyde 103 nefer (vergi veren erkek) bulunmaktadır. O dönemde bir ailenin ortalama 5 kişiden oluştuğu düşünüldüğünde, Hazarşah’ın nüfusu yaklaşık 500 kişi civarındadır ki bu da büyük bir rakamdır.

Bu oymak, kayıtlarda Ebü’l-Hüda adıyla da anılır. Ebü’l-Hüda, ya obanın beyi ya da ermiş bir şahsiyet olmalıdır. Köydeki türbenin de ona ait olabileceği düşünülmektedir. Ancak köy halkının bir kısmı, türbenin adının Hasan Şah olduğunu, köyün isminin de buradan geldiğini söylemektedir.

19. Yüzyılda Hazarşah

1872 yılına ait Osmanlı kayıtlarında köy hakkında ayrıntılı bilgiler vardır. Bu belgeler nüfus sayımı değil, vergi defteridir. Dolayısıyla yalnızca vergi mükellefleri yazılmıştır, köyün toplam nüfusu ise çok daha fazladır.

Bu belgelerde:

Köyde 33 hane bulunduğu,

Bir cami, bir mektep, iki çeşme, bir ambar, bir demirci dükkânı olduğu,

3060 dönüm ekili arazi, 19 kıta yoncalık, 5 kıta bahçe bulunduğu,

Köyde oda sahiplerinin misafirperverlik geleneğini sürdürdüğü belirtilmektedir.

Demirci dükkânının gelirinin caminin ihtiyaçlarına harcanması da köydeki vakıf kültürünün izlerini göstermektedir.

Köydeki Yer Adları

1872 kayıtlarında geçen bazı yer adları bugün de hafızalarda yaşamaktadır:

Köy önü

Göl yeri

Çat deresi

Büyük viran

Kızıl kaş

Kötü köni

Cennet deresi

Kabristan ardı

Çökelek

Ak dere

Sel pınarı

Bey pınarı mevkii

Çilli dere

Sonuç

Hazarşah, tarih boyunca hem Hazar Türklerinden gelen bir kimliği hem de Osmanlı kayıtlarında izlenen Türkmen obası geleneğini yaşatmış önemli bir yerleşimdir. Köyün adı, vakıf kültürü, türbesi, imeceyle yapılan camisi ve misafirperver oda sahipleri, Anadolu köy yaşamının güzel örneklerinden birini oluşturur.

1872 yılına ait kayıtları günümüze taşıyan Hüseyin Cömert hocaya da ayrıca teşekkür edilmelidir.