DENETİMDEN DENETİMSİZLİĞE: DİJİTAL AİLE BOŞLUĞU

Bir zamanlar çocuklar, mahallede komşunun bakışından, okulda öğretmenin duruşundan ve evde anne babanın otoritesinden şekil alırdı. İyi ile kötünün, doğru ile yanlışın sınırlarını aile belirlerdi. Ahlâk evde başlar, sokakta pekişirdi. Ama şimdi… Şimdi çocukları ekran başında algoritmalar büyütüyor.

Eskiden “el âlem ne der” endişesi toplumsal bir denetim mekanizmasıydı. Şimdi “trend ne der” belirliyor hayatı. Ebeveynin sözü, sosyal medyanın akışı karşısında cılız kalıyor. Bir anne “o videoyu izleme” dediğinde, YouTube algoritması on video daha öneriyor. Bir baba “geç yatma” dediğinde, TikTok bitmeyen bir eğlence kuyusu açıyor önüne.

Artık çocuklarımızı biz değil, ekranın arkasındaki görünmez yazılımlar yönlendiriyor. O yazılımlar neyin ‘eğlenceli’, neyin ‘cool’, neyin ‘normal’ olduğunu belirliyor. Ve en tehlikelisi; bu algoritmalar değer değil, dikkat odaklı çalışıyor. Ne kadar çok izlenirse o kadar çok görünür oluyor; ne kadar çarpıcıysa o kadar yayılıyor. Ahlâk, nezaket, saygı gibi kavramlar bu sistemde fazla “tıklanabilir” değil.

Aile, uzun bir süredir bu yarışta yalnız ve hazırlıksız. Çocuklarının dijital alışkanlıklarını yönetemeyen anne babalar, sessiz bir şekilde otoritelerini algoritmalara devrediyor. Oysa toplumun geleceği olan bu genç zihinlerin sadece bilgiyle değil, değerle de donatılması gerekiyor. Yoksa elimizde çok bilen ama neye inanacağını bilmeyen bir nesil kalacak.

Ailenin yeniden denetleyici, rehber ve değer aktarıcı rolüne kavuşması şart. Bunu sağlamak için teknolojiyle kavga etmek yerine, bilinçli dijital ebeveynlik ve medya okuryazarlığı gibi araçlarla bu yeni düzende yerimizi almalıyız. Aksi hâlde, evlerimizde çocuklarımızla değil, ekranların onlara dayattığı kimliklerle yaşamaya devam ederiz.